Podatek od wartości
dodanej nazywany jest w skrócie VAT. Jest on wielofazowym podatkiem
konsumpcyjnym. Twórcą niejako tego podatku jest niemiecki
ekonomista Carl Friedrich Siemens, który stworzył jego koncepcję w
roku 1919. Najdynamiczniej rozwinął się ów podatek we Francji po
roku 1954. Obecnie jest on uznany jako najbardziej efektywny podatek
w krajach EWG. Najistotniejszą jego cechą jest jego cząstkowy
charakter jeżeli chodzi o zapłatę.
Zasada jego polega na
tym, że wyłącza się z podstawy wymiaru podatków obrotów
opodatkowanych we wcześniejszych fazach produkcji oraz wymiany, albo
też potrąca się go z podatku obliczonego od całości obrotu,
zapłaconych poprzednio (tzn. metoda fakturowa).
W ten sposób podatek
ten, aczkolwiek nakładany we wszystkich fazach obrotu, produkcji i
dystrybucji, staje się obciążeniem jedynie wtedy, gdy sprzedaż
lub świadczenie wykonywane jest na rzecz odbiorcy ostatecznego
(finalnego).
Tak więc VAT obciąża
jedynie wartość (obrót) netto. Taki efekt uzyskuje się poprzez
odjęcie z kwoty podatku pobieranej od odbiorcy przy sprzedaży
towarów i usług, kwoty podatków zapłaconych dostawcom za nabyte
towary i usługi w analogicznym okresie. I tak kwota podatku
oznaczona stopą nominalną, w odniesieniu do produktu finalnego,
będzie równa sumie podatków cząstkowych pobranych w każdej
fazie, przez którą przeszedł towar zanim trafił do konsumenta.
Podstawowe cechy podatku
VAT to :
- zakładając, że wszyscy uczestnicy działalności gospodarczej są podatnikami VAT – nie będzie on stanowić dla żadnego z nich elementu cenotwórczego.
- Przy założeniu, że dla wszystkich uczestników obrotu obowiązuje jednolita stawka podatku, kwota podatku faktycznie wpłacona do Urzędu Skarbowego będzie równa sumie podatków uiszczonych w poszczególnych fazach.
Przy imporcie problem
ten rozwiązano poprzez pobór VAT na granicy wraz z należnym cłem.
Natomiast w przypadku
importu stosuje się dwie metody: poprzez wyłączenie eksportu z
opodatkowania przy jednoczesnym przyznaniu eksportującemu prawa do
żądania zwrotu wcześniej zapłaconych podatników albo przez
opodatkowanie stawką ''0'' – co oznacza, że eksportujący ma jak
inni podatnicy wobec Urzędu Skarbowego te same obowiązki
(rejestracja działalności, prowadzenie ewidencji zakupu i
sprzedaży, składanie okresowych deklaracji podatkowych itp.).
Wówczas urząd skarbowy jest zobowiązany dokonać zwrotu podatków,
które zostały zapłacone w związku z prowadzoną działalnością
eksportową.
Rozliczenie VAT wymaga
od podatników rzetelnie prowadzonej ewidencji zakupów i sprzedaży.
Zaletą VAT jest jego łatwa przerzucalność sprawiająca, że
przedsiębiorcy uczestniczący w kolejnych fazach produkcji i obrotu
są winni określoną kwotę podatku i dokonują jej zapłaty do
Urzędu Skarbowego, ale ciężaru tego podatku nie ponoszą. Ciężar
ten ponosi konsument końcowy. Podatek ten bowiem nie jest wbudowany
w koszty przedsiębiorcy, ale jest tylko wykazywany w rozliczeniach.
Zalety podatku od wartości dodanej sprawiły, że jest on obecnie
stosowany w 53 krajach (w tym wszystkich krajach EWG).
Zasada powszechności
VAT-u polega na tym, że opodatkowaniu podlega sprzedaż wszelkich
towarów i usług. Bez znaczenia pozostaje fakt, czy zakup ma
charakter inwestycyjny, zaopatrzeniowy czy też konsumpcyjny. Zasada
ta ma ścisły związek z wielofazowością tego podatku tj.
Obciążeniem VAT-em sprzedaży, która następuje we wszystkich
fazach obrotu usługą lub towarem. Dotyczy to dostawcy surowców,
producenta towarów aż do detalisty dokonującego sprzedaży na
rzecz konsumenta.
Czyli na każdym
szczeblu obrotu, kiedy następuje zwiększenie wartości towaru –
wzrasta także wartość podatku należnego od dokonanej sprzedaży.
Alenie powoduje to kumulacji podatku – gdyż jest on naliczony od
wartości netto towaru (tj. bez podatku), a wpłata podatku ma
charakter cząstkowy. Bierze się to stąd, że opodatkowaniu podlega
jedynie wartość dodana w każdej fazie, po odliczeniu wartość
opodatkowanej w poprzednich fazach obrotu. Polega to na tym, że
podatnik od wartości netto sprzedawanego towaru odejmuje wartość
netto, jaką towar maił przy zakupie. Różnicę stanowi wartość
dodana przez podatnika, od której odlicza on kwotę należnego
podatku.
Sposób obliczenia VAT-u
przyjęty w polskiej ustawie polega na tym, że podatnik za podstawę
opodatkowania przyjmuje całą wartość netto sprzedawanego towaru i
od tej wartości oblicza kwotę należnego podatku. Z kolei od kwoty
należnego VAT-u odejmuje (potrąca) kwotę podatku, jaką uiścił w
cenie zakupionego uprzednio towaru (na cele działalności
gospodarczej).
Na skutek dokonanego
obliczenia podatnik otrzymuje kwotę podatku, którą winien wpłacić
do Urzędu Skarbowego. Jednakże możliwość potrącenia podatku
naliczonego od kwoty podatku należnego jest uzależniona od
wyodrębnienia wielkości podatku w cenach zakupionych i sprzedanych
towarów.
Tak wiec rozliczenie
podatku od wartości dodanej będzie znacznie uzależnione od
prowadzenia przez podatnika bardzo dokładnej ewidencji sprzedaży i
zakupu towarów oraz udokumentowania wszelkich transakcji za pomocą
faktur lub rachunków. W zasadzie podstawową stawką jaką przyjęto
w polskiej ustawie jest stabilne 22% (23%), dla niektórych towarów
i usług na zasadzie wyjątku ustalono ją w wysokości 7% (8%) -
jest to tzw. stawka obniżona.
Dość istotną sprawą
jest fakt, że eksport opodatkowano stawka ''0'' – co faktycznie
oznacza nieopodatkowanie takiej działalności. Jednakże owa stawka
''0'' powoduje możliwość uzyskania zwrotu należnego podatku przy
dokonaniu zakupów na rzecz sprzedaży na eksport.
Należy wszakże
podkreślić, że od zasady powszechności opodatkowania VAT-em
istnieją wyjątki – są tzw. zwolnienia przedmiotowe i podmiotowe.
Jeżeli chodzi o
zwolnienia przedmiotowe – to ich celem zasadniczym jest wyłączenie
z opodatkowania np. transakcji, które nie noszą cech działalności
gospodarczej, jak również pewnych sfer działalności (np.
edukacja, ochrona zdrowia), a także niektórych usług tzw.
niekomercyjnych.
Zwolnienia podmiotowe
mają zastosowanie głównie do małych firm. Dla nich system VAT
byłby zbyt kosztowny jeżeli chodzi o prowadzenie koniecznej
dokumentacji.
Konsekwencją zwolnień
o których mowa wyżej będzie to, że sprzedaż dokonywana przez
tych podatników nie będzie obciążona VAT-em. Ale też podatnicy
ci nie będą mieli możliwości dokonywania odliczeń kwot
zapłaconych uprzednio podatków w cenach zakupionych towarów i
usług. Stąd kwoty te będą zwiększać koszty ich działalności.
Toteż zwolnienie
podatnika z VAT-u będzie wpływało na jego konkurencyjność
cenową, w przypadku gdy będzie to jednostka handlu detalicznego.
Biuro finansowe www.biurofinansowekk.com. Najlepsi specjaliści od spraw księgowych.
OdpowiedzUsuń